Ứng dụng công nghệ trong xác minh danh tính các liệt sĩ vô danh

Với tinh thần không để những anh hùng, liệt sỹ bị lãng quên, hơn nửa thế kỷ sau ngày thống nhất đất nước, hành trình đi tìm danh tính cho các liệt sĩ vẫn chưa dừng lại. Với truyền thống và đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, “đền ơn đáp nghĩa” cùng tinh thần trách nhiệm của thế hệ được thụ hưởng hòa bình, độc lập dân tộc, Bộ Công an đã triển khai Đề án thu thập, phân tích mẫu sinh phẩm ADN của thân nhân liệt sĩ để xác định danh tính hài cốt liệt sĩ còn thiếu thông tin, theo đúng tinh thần chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Quốc phòng và Ban Chỉ đạo quốc gia về tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ.

Đây là một chủ trương mang đậm tính nhân văn, nghĩa cử cao đẹp và đầy trách nhiệm của lực lượng CAND. Mục tiêu của Đề án này là nhằm tạo lập kho dữ liệu lớn về AND của thân nhân liệt sĩ, làm cơ sở khoa học để đối sánh, tìm kiếm thông tin hài cốt liệt sĩ chưa xác định thông tin một cách dễ dàng và chính xác hơn.

 Năm 2024, Ngân hàng Gen liệt sĩ chưa xác minh được danh tính chính thức đi vào vận hành, đồng bộ dữ liệu với cơ sở dữ liệu Quốc gia về dân cư. Từ đây, ứng dụng công nghệ đã mở ra cơ hội mới để hàng trăm nghìn liệt sĩ “Chưa biết tên” được “đoàn tụ” với người thân. Thông qua công tác xét nghiệm, giải mã Gen đối với các mẫu phẩm từ hài cốt liệt sĩ, đã có khoảng 10.000 dữ liệu liệt sĩ “Chưa biết tên” được cập nhật trong ngân hàng Gen. Để tìm ra thân nhân của họ, từ tháng 7/2024, Cục Cảnh sát Quản lý hành chính về trật tự xã hội, Bộ Công an phối hợp với Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, đơn vị thu nhận mẫu triển khai cao điểm lấy mẫu Gen các trường hợp thân nhân liệt sĩ để tổ chức giám định, lưu trữ trong ngân hàng Gen. Theo đó, ưu tiên lấy mẫu của mẹ đẻ, thân nhân bên ngoại liệt sĩ đã cao tuổi, bởi đây là Gen trực hệ theo huyết thống, cho độ chính xác cao.

Theo rà soát, tỉnh Thanh Hóa hiện có trên 15.000 liệt sĩ được an táng tại các nghĩa trang liệt sĩ trên toàn quốc nhưng có đến 7.000 phần mộ chưa xác định được thông tin. Để tạo thuận lợi cho việc tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ, trong đợt 1, từ ngày 12/5 đến ngày 16/5, tỉnh Thanh Hóa đã tổ chức 10 trạm thu nhận thông tin, mẫu ADN của mẹ đẻ liệt sĩ và người thân bên ngoại của các liệt sĩ, đồng thời thành lập các tổ thu nhận lưu động tại nơi cư trú để đẩy nhanh tiến độ thu nhận mẫu ADN của thân nhân liệt sĩ. Từ đó, cập nhật vào hệ thống dữ liệu dân cư làm cơ sở để đối soát, tìm kiếm danh tính của các phần mộ liệt sĩ và người thân dựa trên công nghệ hiện đại.

Hơn 50 năm đã qua, gia đình ông Lê Huy Viễn ở phường Ba Đình, thành phố Thanh Hóa vẫn đau đáu đi tìm hài cốt người anh trai là liệt sĩ Lê Hữu Khuôn (sinh năm 1955) đã hi sinh tại mặt trận Tây Nguyên năm 1974. Mỗi khi nghe được thông tin về liệt sĩ, dù đi lại khó khăn, gia đình ông cũng đều tìm đến dò hỏi, nắm bắt, song tất cả đều vô vọng. Giờ đây, được thu nhận mẫu ADN để làm cơ sở so sánh, đối chiếu với hàng chục nghìn mẫu AND của các liệt sĩ chưa xác định được thông tin trên cả nước đã thắp lên hi vọng cho gia đình ông sớm tìm lại được người thân như nguyện ước bấy lâu.

Ông Lê Huy Viễn xúc động chia sẻ: Gia đình chúng tôi luôn mong mỏi một ngày nào đó ngày có thể tìm thấy và đưa hài cốt của người thân về yên nghỉ nơi quê nhà. Việc thu nhận mẫu ADN không chỉ mang lại niềm hi vọng lớn lao riêng cho gia đình mà còn là nguồn động viên tinh thần cho biết bao thân nhân liệt sĩ trên cả nước. Đó không chỉ là trách nhiệm thiêng liêng đối với người đã khuất mà còn là hành động tri ân, xoa dịu nỗi mất mát của thân nhân, gia đình liệt sĩ. Đây là một việc làm thiết thực, nhân văn. Ông cũng gửi lời cảm ơn sâu sắc đến Đảng, nhà nước, Bộ Công an, các đơn vị chức năng đã luôn quan tâm đến đời sống vật chất và tinh thần cho các gia đình người có công với cách mạng.

Do đặc thù đối tượng lấy mẫu hầu hết là các mẹ tuổi đã cao, sức yếu, nên công tác lấy mẫu được triển khai hết sức khẩn trương, nhanh chóng và đảm bảo các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về chất lượng mẫu lấy và nhập dữ liệu thông tin. Công việc tưởng chừng đơn giản nhưng lại chứa đựng vô vàn khó khăn. Trước hết là việc xác minh, lập danh sách thân nhân liệt sĩ. Trong đó, có nhiều mẹ liệt sĩ sống ở vùng sâu vùng xa, điều kiện đi lại khó khăn. Nhiều mẹ tuổi đã cao, trí nhớ không còn minh mẫn nên việc xác định thông tin liên quan đến liệt sĩ cũng chưa được đầy đủ.

Mặc dù vậy, với tinh thần “Đâu dân cần, đâu dân khó, có Công an”, lực lượng Công an Thanh Hóa đã không quản ngại gian khó, trực tiếp đến tận từng hộ gia đình, kiên trì tìm kiếm, thực hiện việc lấy mẫu đúng quy trình. Mỗi giọt máu thu nhận được là cả một câu chuyện về lòng kiên trì, sự sẻ chia và nghĩa tình sâu đậm.

Các mẹ đã già yếu rồi, chỉ mong kịp lấy mẫu trước khi muộn. Mỗi một mẫu ADN bây giờ quý như vàng, nhất là khi những giọt máu quý giá lại nằm trong cơ thể gầy gò, yếu ớt của những người mẹ già nua đã dành cả đời để chờ con…một cán bộ Phòng Cảnh sát Quản lý hành chính về trật tự xã hội, Công an tỉnh xúc động chia sẻ.

Sau khi rà soát, sàng lọc, đối khớp dữ liệu giữa Sở Nội vụ và Công an tỉnh qua khai thác cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, quá trình lấy mẫu, đơn vị thu nhận mẫu và cán bộ Phòng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội, Công an tỉnh tiếp tục kiểm tra, đối soát thông tin cùng lúc từ thiết bị đọc dữ liệu căn cước. Các mẫu được phân biệt bằng mã vạch riêng biệt gắn với thông tin dữ liệu về người lấy mẫu và niêm phong kỹ càng tránh nhầm lẫn.

Ông Tạ Hữu Dũng, Trưởng phòng Vận hành thu mẫu dự án, Công ty Cổ phần GeneStory cho biết: Chúng tôi bố trí cán bộ có kỹ thuật và có kinh nghiệm để lấy mẫu. Đồng thời phía công ty cũng bố trí vận chuyển mẫu đi Hà Nội ngay trong ngày để đảm bảo chất lượng mẫu lấy, phục vụ cho công tác xét nghiệm, phân tích mã Gen và cập nhật dữ liệu.

Với tinh thần trách nhiệm, làm việc không quản thời gian, chỉ sau 4 ngày thực hiện cao điểm, tỉnh Thanh Hóa đã thu nhận 932 mẫu ADN của mẹ liệt sĩ và thân nhân liệt sĩ cận huyết thống dòng họ ngoại. Kết quả này mới chỉ là bước khởi đầu, trong thời gian tới, các lực lượng Công an trong tỉnh sẽ tiếp tục phối hợp rà soát, tổng hợp thông tin theo phiếu khảo sát để xác định thân nhân có quan hệ huyết thống theo dòng họ ngoại với các liệt sỹ chưa xác định được danh tính và tự nguyện cung cấp mẫu sinh phẩm trong quá trình cấp căn cước để phục vụ lưu trữ, đối chiếu, xác định danh tính hài cốt liệt sĩ.

Theo thời gian, các mẫu phẩm của liệt sĩ sẽ suy giảm chất lượng, số lượng người thân trực hệ của liệt sĩ cũng sẽ không còn nhiều. Do đó, hành trình trả lại tên cho các anh là cuộc chạy đua với thời gian. Ở đó, các lực lượng chức năng cùng các đơn vị thu nhận mẫu và giải mã Gen đang tích cực tìm kiếm, quy tập hài cốt, xây dựng kho dữ liệu ADN của liệt sĩ và thân nhân liệt sĩ. Đồng thời, thiết lập các quy chuẩn kỹ thuật để đối khớp dữ liệu, phấn đấu đến năm 2030, có khoảng 20.000 mẫu được xác định danh tính bằng phương pháp giám định ADN và 60% mộ liệt sĩ còn thiếu thông tin được xác minh bằng phương pháp thực chứng. Đây là hành trình dài đầy nhân văn và quyết tâm. Và trên hành trình ấy, từng bước chân âm thầm của các cán bộ, chiến sĩ Công an là minh chứng cho sự tận tụy, kiên cường và lòng biết ơn sâu sắc với thế hệ cha anh đi trước đã ngã xuống vì hòa bình của dân tộc./.